Barnsteen is erg geliefd bij mineraal- en edelsteenliefhebbers. Net daarom wordt het vaak nagemaakt. In deze blog lees je over de ontstaansgeschiedenis van barnsteen en de trucjes om echte barnsteen te herkennen.
Zal ik al een eerste fabeltje doorbreken? Barnsteen is geen mineraal Eén van de kenmerken van een mineraal is dat het geen organische oorsprong heeft en hier wringt nu net het schoentje bij barnsteen.
Oude barnsteen is de (fossiele) hars van de pijnboom Pinus Succinifera die overvloedig op de grond droop en daarna versteende. In het bosrijk gebied in Estland waar de bomen groeiden zaten ook veel insecten die wel eens ‘gevangen’ werden door het afdruipende hars. Het fossiliseren van het hars wordt gedateerd op 50 miljoen jaar geleden!
Ongeveer 15 miljoen jaar geleden werd er veel hars van de rotsen gespoeld en door rivieren en gletsjers afgezet op wat later de Oostzee werd. Barnsteen wordt uit de zee gevist. Dat verklaart de Engelse bijnaam voor barnsteen scoopstone of schepsteen.
Jonge barnsteen wordt kopal genaamd en komt hoofdzakelijk uit de tropische gebieden van Madagaskar en is vaak lichter van kleur dan de barnsteen uit de Oostzee. Kopal is veel jonger: 1000 tot 1 miljoen jaar oud.
Kopal smelt al bij temperaturen onder de 150 graden en daarom is het gemakkelijk om er handmatig insecten in te stoppen. Je stuk heeft dan enigzinds wel een leeftijd, maar de insluitsels zijn recent. Dit is de eerste vorm van vervalsing!
Een tweede manier om barnsteen na te maken is door kunststof, vaak plastiek te smelten en er insecten en ander organisch materiaal aan toe te voegen.
Met een aantal testen kan je nagaan of je echte barnsteen hebt of niet. Dit zegt echter niets over de oorsprong van de barnsteen of de ouderdom! Dat is vaak moeilijker te achterhalen. Doe meer dan één test voordat je een oordeel velt over jou stuk.
Reuktest: Oude barnsteen ruikt bij verhitting naar dennenhout. Afhankelijk van de andere organische stoffen die in het fossiel hars zitten is de geur sterker. Bij kopal ruik je de zoete hars. Als je plastiek ruikt dan zit het echt mis! Een naald verwarmen en in het stuk prikken is vaak al voldoende om een geur waar te nemen.
Verhitting: Bij verhitting zal oude barnsteen niet smelten maar een beetje brokkelig worden. Echt veel schade kan je niet aanrichten aan een oud stuk. Jonge barnsteen of kopal smelt maar je ruikt de zoete hars. Is het stuk namaak dan smelt het en ruik je kunststof.
Drijftest: Neem je één deel zout op twee delen water. Wacht tot het zout volledig is opgelost door het water. Barnsteen drijft in zout water. Plastiek zinkt. Als polystyreen werd gebruikt als kunststof dan drijft het ook. Deze test geeft geen goed uitsluistel.
Acetontest: Een druppel aceton twee tot drie seconden op het stuk laten liggen. Veeg nadien de aceton weg! Enkel barnsteen zal niet aangetast worden door een druppel aceton.
Woltest: Barnsteen kan elektrisch geladen worden. Wrijf de barnsteen op aan een wollen trui of sjaal. Hou het daarna boven papiersnippertjes en de snippertjes zullen aan de echte barnsteen blijven kleven.
Test met een mes: Plastiek en kopal kan je afschrapen. Oude barnsteen splintert, verpulverd. Dat heb je ook gemerkt bij verhitting.
Als je een stuk ruwe barnsteen of kopal koopt heb je minder kans op vervalsingen. Vraag zeker naar de herkomst van het stuk. Ruwe barnsteen is ook goedkoper dan een gepolijst stuk. Dit komt omdat je minder goed kan zien of er insecten of ander organisch materiaal in zit.
Ruwe barnsteen is gemakkelijk zelf te polijsten: Neem ‘ouderwetse’ witte tandpasta en een badhanddoek. Je begint het polijsten met op je steen te spuwen (ja, speeksel!) en daarna met de handdoek met tandpasta te wrijven. Wees voorzichtig: Barnsteen heeft een hardheid van 2 tot 2,5 mohs wat heel broos is. Wees geduldig! Hoe langer en behoedzamer je opwrijft hoe mooier het stuk zal worden. Wie weet wat ontdek je in jouw stuk barnsteen.
Succes ermee!